fbpx
533 336 877 Poznań, ul. Promienista 6

Poradnik

Home
4 stycznia 2022

Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego – przyczyny, objawy, leczenie

Laryngologia

Wady słuchu to nie tylko częściowa lub całkowita niezdolność do słyszenia dźwięków. Do wad słuchu zaliczają się także trudności z przetwarzaniem słuchowym, czyli nieumiejętność prawidłowej interpretacji wychwytywanych przez ucho dźwięków. Co obecnie wiemy o niedosłuchu centralnym?

Niedosłuch centralny lub centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego (ang. CAPD – Central Auditory Processing Disorders), to zespół objawów, w wyniku których docieranie bodźców do ośrodkowej części układu słuchowego nie przebiega prawidłowo. Trudność z przetwarzaniem może wystąpić na dowolnym etapie. Efektem jest trudność ze zrozumieniem dźwięków płynących z otoczenia, szczególnie mowy. Co ważne, zaburzeniom nie towarzyszy uraz mechaniczny narządów słuchu. Dlatego szczególnie ważne jest wczesne przeciwdziałanie jego skutkom.

Przyczyny występowania CAPD

Zaburzenia mogą wynikać z uszkodzeń z obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Główną przyczyną CAPD jest brak połączenia między narządem słuchu a mózgiem, odpowiedzialnym za interpretację zbieranych przez ucho bodźców. Przyczyny zaburzeń można podzielić na trzy grupy: nabyte, wtórne i rozwojowe. Rozwojowa postać będzie towarzyszyć dziecku aż do dorosłości – diagnozuje się ją m.in. w sytuacji, w której nie stwierdzono jednoznacznej przyczyny zaburzenia słuchu, a czułość słyszenia jest prawidłowa.

O nabytej postaci mówimy, kiedy CAPD jest skutkiem procesów z okresu okołoporodowego. Może być skutkiem: przedwczesnego urodzenia, wylewów, uszkodzeń, niedotlenienia, podwyższonego poziomu bilirubiny, chorób okresu płodowego, np. infekcji, toksoplazmozy, czy cytomegalii. Wtórne zaburzenia przetwarzania słuchowego to najczęściej skutek tzw. niedosłuchów przewodzeniowych.

Rodzaje zaburzeń przetwarzania słuchowego

Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego występują w różnym natężeniu i na innych etapach przetwarzania dźwięku. Przeprowadzenie specjalistycznych badań, takich jak testów mowy filtrowanej, testów mowy w szumie, testów dychotycznych – czyli testów pozwalających wykryć rozdzielność słyszenia w każdym uchu (uwagi selektywnej), pozwalają odkryć profil określonego pacjenta. Najczęściej pacjenci mają problem ze słyszeniem na poziomie fonologicznym – rozpoznawaniem głosek. Powoduje to trudności w wymowie, opanowaniu czytania oraz pisania.

Zaburzenia drugiej grupy pacjentów to głównie trudność z uwagą słuchową i selekcją dźwięków w warunkach hałasu. Objawiają się impulsywnością, zaburzeniami koncentracji, trudnościami z odczytaniem mowy oraz upośledzeniem krótkotrwałej pamięci słuchowej. Ostatnią grupą są osoby z zaburzeniami integracji słuchowo-wzrokowej. Tu głównym wyzwaniem są problemy z prozodią ( brzmieniowe właściwości mowy),a u niektórych – opanowanie czytania i pisania.

Częstość występowania

W Polsce częstość występowania centralnych zaburzeń przetwarzania słuchowego jest różna,
w zależności od określanej populacji. Badania z 2008 roku, wydane w opracowaniu pod nazwą Badania przesiewowe głosu i słuchu u dzieci w wieku 7 lat z terenów wiejskich i małych miast województw Polski wschodniej wykazało, że odsetek dzieci z CAPD waha się od 2 od 3%, w grupie dzieci i młodzieży w wieku 7-14 lat wynosi już 5-7%, a w grupie dorosłych dochodzi nawet do 20%. Wczesne, regularne badania pozwolą uzyskać dokładniejsze statystyki, a w przypadku osób ze zdiagnozowanym CAPD – zaproponować im skuteczną terapię i leczenie.

Metody terapii

Podstawą dowolnej terapii zaburzeń przetwarzania słuchowego jest diagnoza funkcjonalna, która określa zarówno mocne, jak i słabe strony. Zalecane jest, aby w tym procesie uczestniczyli audiolog, logopeda oraz psycholog. W terapii osób, które mają fonologiczne zaburzenia przetwarzania, stosuje się ćwiczenia z różnicowania długości głosek, rozdzielczości czasowej, różnicowania wysokości dźwięków, a także z zakresu analizy i syntezy słuchowej. W przypadku zaburzeń uwagi słuchowej i słyszenia w hałasie, nacisk kładzie się na ćwiczenia koncentracji uwagi, krótkotrwałej pamięci słuchowej, ćwiczenia na wykrywanie i dyskryminację sygnałów akustycznych oraz ćwiczenia rozumienia mowy w hałasie.

W przypadku zaburzeń integracji słuchowo – wzrokowej, stosowane są ćwiczenia prozodyczne mowy, terapia integracji sensorycznej lub bilateralnej, a także ćwiczenia z integracji i separacji usznej. Do znanych, stosowanych metod terapeutycznych zaliczają się: terapia słuchowa wg Tomatisa, indywidualna stymulacja słuchu K. Johansena, Auricula TM, modyfikacje środowiskowe, itp. Nie istnieje złoty standard terapeutyczny, a każde oddziaływanie terapeutyczne oraz jego długość należy jednak najpierw dopasować do profilu pacjenta.

Podsumowanie

Niedosłuch centralny nie jest stanem nieodwracalnym. Dzięki właściwej diagnozie, znajomości swoich mocnych i słabych stron, a także odpowiednio dobranym ćwiczeniom, uzyskanie poprawy jest możliwe. Temat niedosłuchu centralnego jest jednak ciągle zgłębiany, a przyszłość może przynieść wiele rozstrzygnięć i rozwiązań na tym polu.

Piśmiennictwo:

1. K. Rychetsky, Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego, Fundacja Incorpore, Warszawa
2. J. Skibska (red.), Dziecko z wadą słuchu oraz Centralnymi Zaburzeniami Przetwarzania Słuchowego – wybrane problemy, wyd. Libron, Kraków 2014

śpiący mężczyzna - chrapanie
22 grudnia 2021

Chrapanie – głośny problem

Laryngologia

Pojawia się, kiedy tylko zapadniesz w sen. Jest głośne, kłopotliwe dla innych domowników, a w niektórych przypadkach – towarzyszy niebezpiecznej chorobie. Chrapanie, o którym jest artykuł, dotyczy nawet 2 miliardów ludzi na świecie. W Polsce ten problem może dotyczyć nawet 18 mln ludzi, co daje aż 45 procent populacji. Co jest jego przyczyną?

Mechanizm powstawania chrapania

Czym jest chrapanie? To dźwięk, który powstaje w wyniku zwężenia górnych dróg oddechowych na poziomie nosa lub gardła. Przepływające powietrze wprawia w ruch niektóre obszary jamy ustnej, których położenie obniża się podczas snu. Najczęściej chrapanie to efekt drżenia języczka w tylnej części gardła i podniebienia miękkiego, jednak nie tylko. Na powstanie wibracji mogą wpłynąć boczne ściany gardła, nasada języka, czy nagłośnia. Do powstawania chrapania może przyczyniać się także pozycja „na wznak”, a także trzeci migdałek (gardłowy) w przypadku dzieci.

Co sprzyja chrapaniu?

Chrapanie występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet, z uwagi na inną budowę anatomiczną. Niemal zawsze towarzyszy też osobom z podwyższoną masą ciała – powiększony język, nagromadzenie tkanki tłuszczowej w okolicy twarzy, cząstek tłuszczu w błonie śluzowej gardła, czy powiększone migdały powodują wystąpienie chrapania, bez względu na pozycję przyjętą podczas snu. Głośnym dźwiękom podczas snu sprzyja także picie alkoholu przed snem (ten mechanizm odkryto już w starożytności!), a także stosowanie środków nasennych i psychotropowych. Zdarza się, że chrapanie wywołuje krzywa przegroda nosowa lub inne wady anatomiczne. Mimo, że chrapanie nie jest chorobą, nie jest również objawem, który można lekceważyć.

Zagrożenie: bezdech senny

Chrapanie to nie tylko dźwięk, którego natężenie może sięgać nawet 90 decybeli. Prowadzi to do wybudzania się domowników, pogorszonej jakości snu, a nawet… problemów w związku. To także wysuszanie błony śluzowej gardła, prowadzące do stanu zapalnego. Jednak największym zagrożeniem związanym z chrapaniem jest tak zwany obturacyjny bezdech senny (OBS). To zaburzenie rytmu oddychania w nocy, trwające co najmniej przez 10 sekund, zaliczane do chorób przewlekłych. Jego skutkiem są zmiany nasycenia tlenem we krwi i tak zwana senność dzienna. To stan, w którym dochodzi do nagłych spadków koncentracji i przysypiania w ciągu dnia. Szacuje się, że z bezdechem sennym boryka się około 2,6 miliona Polaków, a najcięższe postacie bezdechu występują u kobiet i mężczyzn powyżej 45 roku życia. Znaczny odsetek wypadków drogowych spowodowany przez bezdech senny (według statystyk mówimy nawet o 20 procentach) powoduje, że nieleczony bezdech senny (umiarkowany lub ciężki) może skutkować utratą prawa jazdy lub trudnościami w jego uzyskaniu. Z bezdechem sennym wiąże się także podwyższone ryzyko zapadnięcia na takie choroby, jak: choroba wieńcowa, impotencja (ponad 30% chrapiących mężczyzn ma zaburzenia popędu seksualnego), zaburzenia metabolizmu, niewydolność serca, miażdżyca, czy nadciśnienie tętnicze. Zwiększa się także ryzyko wystąpienia zawału serca lub udaru mózgu. Przeciwdziałając chrapaniu, można to ryzyko zminimalizować.

Metody leczenia OBS

Wyróżnia się kilka rodzajów metod leczenia obturacyjnego bezdechu sennego. Zaliczają się do nich czynniki niefarmakologiczne (np. ograniczenie używek, obniżenie masy ciała), leczenie farmakologiczne, specjalistyczne aparaty utrzymujące drożność dróg oddechowych, czy terapie
z użyciem specjalistycznych aparatów dostarczających powietrze. Oddzielną kategorię stanowią zabiegi chirurgiczne dokonywane na jamie nosowej, języku, a nawet szczęce i żuchwie. Konieczność stosowania kilku metod leczenia sprawia, że leczony powinien być pod kontrolą specjalistów. Skuteczność wyżej wymienionych metod zależy od stopnia zaawansowania choroby. Rokowania większości pacjentów są dobre, choć leczenie zależy od wielu czynników.

Podsumowanie

Jeżeli chrapaniu towarzyszy uczucie niewyspania w ciągu dnia, a nawet senność – warto zgłosić się w pierwszej kolejności do lekarza LARYNGOLOGA. Lekarz, po zebranym wywiadzie i przeprowadzonych badaniach, dobierze odpowiednią terapię. Warto pamiętać, że pierwszym krokiem w leczeniu chrapania jest zmiana nawyków. Kuracja dzieli się na metody farmakologiczne, niefarmakologiczne i chirurgiczne. Ograniczenie alkoholu i tytoniu, czy zmniejszenie masy ciała będą wsparciem w specjalistycznej kuracji. Istnieją preparaty bez recepty, których skuteczność nie jest jednak gwarantowana. Dlatego ważna jest ocena specjalisty, który dotrze do sedna problemu i poddanie się leczeniu.

badanie fiberoskopowe
6 grudnia 2021

Badanie rinolaryngofiberoskopowe – podstawa dobrej diagnostyki laryngologicznej

Laryngologia

Aby prawidłowo zdiagnozować choroby laryngologiczne, nie wystarczy powierzchowne badanie. Specjaliści stosują kilka metod, które pozwalają dotrzeć do wnętrza nosa, gardła czy krtani. Jedną z nich jest badanie z użyciem specjalnego przyrządu – fiberoskopu. Co trzeba wiedzieć przed badaniem?

Badanie fiberoskopowe to krótkie, endoskopowe badanie nosa, gardła i krtani z użyciem fiberoskopu. Najczęściej przeprowadza je laryngolog w swoim gabinecie. Fiberoskop jest giętkim przyrządem, który pozwala, w trakcie badania, na swobodne mówienie, oddychanie i przełykanie śliny. Umożliwia zbadanie niewidocznych, w badaniu wziernikowym, obszarów gardła, nosa, czy krtani. Na końcu endoskopu znajduje się światło i kamera, z której obraz jest zrzucany na specjalny monitor. Na tej podstawie lekarz dokonuje interpretacji oraz diagnostyki.

Kiedy przeprowadza się to badanie?

Badanie fiberoskopowe posiada bardzo szerokie zastosowanie. W zależności od objawów zgłaszanych przez pacjenta, pozwala skierować kamerę i światło w odpowiedni obszar. Wykonują je zarówno laryngolodzy, jak i audiolodzy, czy foniatrzy. Ze względu na szerokie możliwości, jest to częste badanie przy konsultacji medycznej. Fiberoskop wykorzystuje się najczęściej przy następujących schorzeniach:

• zapalenie zatok przynosowych,
• wszelkiego rodzaju problemy z głosem (utrata lub zanik),
• ocena stanu migdałków, szczególnie migdałka gardłowego ( tzw. trzeciego )
• podejrzenie ciała obcego w krtani lub nosie,
• zaburzenia słyszenia,
• trudności z połykaniem i zgaga,
• niedrożny nos,
• diagnostyka chorób nowotworowych,
• bóle krtani i dolnej części gardła,
• powiększone węzły chłonne,
• guzy i zgrubienia w jamie nosowo-gardłowej,
• chrapanie i bezdech senny.

Przebieg badania fiberoskopowego

Fiberoskopia diagnostyczna krtani, gardła i nosa nie wymaga od pacjenta praktycznie żadnego przygotowania, a przygotowanie do fiberoskopii inwazyjnej to jedynie wstrzymanie się od przyjmowania posiłków ok 2-3 godziny przed jego przeprowadzeniem oraz w dniu badania nie zaleca się także spożywania obfitych posiłków, by uniknąć powstania odruchu wymiotnego. Podczas przeprowadzania badania, pacjent siedzi na fotelu laryngologicznym z lekko odchyloną głową, ponieważ endoskop jest wprowadzany przez nos.

Zwykle pacjent zostaje miejscowo znieczulony roztworem lidokainy w aerosolu lub żelu oraz w razie potrzeby ( niedrożność ) tkanki nosa zostają obkurczone roztworem alfamimetyku. W zależności od badanego obszaru, fiberoskopia trwa od kilkunastu sekund do kilkunastu minut. W przypadku pobierania materiału do biopsji, ten czas może się wydłużyć. Po zakończeniu badania może ( bardzo rzadko ) wystąpić niewielkie krwawienie z nosa. Względnym przeciwskazaniem do wykonania fiberoskopii jest czynna infekcja górnych dróg oddechowych lub występowanie kaszlu.

Zalety badania fiberoskopowego

Główną zaletą tego badania jest nieinwazyjność i dokładność. W przeciwieństwie do starszych metod, takich jak badanie rentgenowskie, tomograficzne badanie fiberoskopem jak każda skopia ma bardzo mało skutów ubocznych, nie naraża pacjenta na promieniowanie Rentgena, można je wielokrotnie powtarzać na przestrzeni czasu, a jest dużo dokładniejsze niż badanie wziernikowe.

Kiedy to konieczne, osoby wrażliwe mogą odbyć to badanie na leżąco i skorzystać z dodatkowych dawek preparatów znieczulających miejscowo – tak , żeby badanie nie powodowało dyskomfortu. Dzięki temu badanie nie jest ani bolesne, ani nieprzyjemne. Dzięki konstrukcji fiberoskopu, badanie może być nagrywane, co umożliwia odtworzenie go w późniejszym czasie, zapis lub wydruk. Badanie może być wykonywane już u najmniejszych nawet dzieci. To szczególnie ważne przy dolegliwościach związanych na przykład z trzecim migdałkiem czy patologiach typu wiotkość krtani.

Podsumowanie

Badania fiberoskopowego nie należy się bać. To złoty standard postępowania diagnostycznego w chorobach laryngologicznych. To nowoczesny sposób na zbadanie górnych dróg oddechowych. Pozornie niegroźne objawy mogą być sygnałem poważnej choroby, której nie wolno lekceważyć. Szybka interwencja specjalisty daje szansę na trafną, prawidłową diagnozę oraz adekwatne leczenie.

Serdecznie dziękujemy dr Tatianie Fijałkowskiej – Ratajczak, otolaryngologowi współpracującemu z Centrum Zdrowia AGVITA, za konsultację merytoryczną tekstu.

Piśmiennictwo

  1. J. Michalska, Badanie endoskopowe gardła, nosa i krtani, http://artmedis.com.pl/content/wp-content/uploads/endoskopia.pdf [data dostępu: 15.11.2021]
  2. Profilaktyka i wczesne wykrywanie nowotworów głowy i szyi, Raport w sprawie zalecanych technologii medycznych, działań przeprowadzanych w ramach programów polityki zdrowotnej oraz warunków realizacji tych programów, Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, Wydział Oceny Technologii Medycznych, Warszawa 2020
6 grudnia 2021

Terapia z elementami SI – wywiad z A. Rausz i Lidią Bukowską

Integracja sensoryczna

Zapraszamy na mini wywiad, którego udzieliły nam mgr Lidia Bukowska oraz mgr Agnieszka Rausz, współpracujące z Centrum Zdrowia AGVITA.

Czym charakteryzuje się prowadzona przez Panie terapia z elementami SI?

L. Bukowska: Autorski program terapeutyczny 2-limy dziecko charakteryzuje się tym, iż podążamy za możliwościami i potrzebami dziecka, stosując różne metody np., terapia ręki, koncepcja Emphaty Dolls, play oryginal, arteterapia, elementy integracji sensorycznej, fizjoterapii, pedagogiki, grafomotoryka, bajkoterapia i inne.
Według nas, tylko dobranie odpowiednich metod może pomóc dziecku.

Jaki sprzęt jest używany podczas terapii?

A. Rausz: Używamy różnego typu sprzętu tj.: standardowego do SI, kształki rehabilitacyjne, piłki i fasolki rehabilitacyjne, lalki terapeutyczne, pacynki terapeutyczne, tablica interaktywna, pomoce dydaktyczne i terapeutyczne (klocki, gry).

Jak przygotowana jest sala, w której odbywają się zajęcia?

L. Bukowska: Sala każdorazowo przygotowywana jest do danego dziecka.

Jak długo przeprowadza się taką terapię?

A. Rausz: Terapia trwa 45 minut, potem następuje rozmowa z rodzicem/opiekunem.

Do kogo adresowane są zajęcia z elementami integracji sensorycznej?

L. Bukowska: Zajęcia kierowane są do dzieci w wieku 3-12 lat z deficytami, zaburzeniami i różnego rodzaju niepełnosprawnością.

Czy chciałyby Panie coś jeszcze dodać?

A. Rausz: Nasze zajęcia charakteryzują się tym, że dziecko zawsze odbiera je jako zabawa, a my mamy ukryty program terapeutyczny, dlatego do nas dzieci przychodzą chętnie.

witamina D - tekst ilustrujący
22 listopada 2021

Witamina D – jak suplementować?

Dietetyka

Witamina D zaliczana jest do związków rozpuszczalnych w tłuszczach. Wykazuje wielostronny wpływ na organizm: reguluje gospodarkę wapniowo-fosforową i mineralizację kości, jest niezbędna dla sprawnego działania układu immunologicznego (odporność), endokrynnego, mięśniowego i nerwowego.

Co trzeba wiedzieć o witaminie D? Zapraszamy do lektury artykułu przygotowanego przez dr Malwinę Taborowską – dietetyka współpracującego z Centrum Zdrowia AGVITA.

Choć witamina D posiada szeroki wpływ na organizm, u nawet 90% populacji w naszym kraju występują niedobory tej witaminy. Tymczasem niedobór witaminy D u dzieci prowadzi do krzywicy i zmniejszenia masy kostnej, a u dorosłych do osteoporozy.

Objawia się także wadliwym funkcjonowaniem układu nerwowego i mięśniowego, zapaleniem spojówek, stanami zapalnymi skóry, osłabieniem, zmniejszeniem odporności oraz zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób autoimmunologicznych oraz nowotworowych.

Podstawowe informacje o witaminie D

Głównym źródłem (90%) witaminy D jest synteza skórna zachodząca jedynie pod wpływem promieni UVB ze światła słonecznego (solarium niestety nic tu nie pomoże). Produkowana ilość u ludzi podlega wahaniom sezonowym i zazwyczaj spada, im dalej się znajdują na północ lub południe od strefy okołorównikowej.

W naszej szerokości geograficznej strefy klimatu umiarkowanego, ilość światła słonecznego przez około połowę roku jest niewystarczająca, aby można było wytworzyć witaminę D w zadawalającej ilości. Możliwe jest to jedynie w okresie od maja do sierpnia w godz. 10-15, przy ekspozycji ok. 20% powierzchni ciała (np. obie ręce od ramion do dłoni).

Dodatkowo na skórną produkcję mają wpływ takie czynniki jak zachmurzenie i zanieczyszczenia powietrza, stosowanie kremów z filtrem oraz starzenie się skóry.

Witamina D w pożywieniu

W większych ilościach witamina D występuje w zasadzie tylko w rybach morskich (węgorz, łosoś, tuńczyk, makrela, śledź, sardynki) oraz olejach rybnych (tran), znacznie mniejsze ilości znajdują się w produktach mlecznych i mięsie.

Mikrogramy [µg] wit. D/100 g produktu:

● węgorz świeży 30 µg (1200 j.m.) – bardzo dużo
● śledź w oleju 20 µg (808 j.m.)
● łosoś 14 µg (540 j.m.)
● ryby z puszki 5 µg (200 j.m.)
● żółtko jaja 1,4 µg (54 j.m.)
● ser żółty 0,5 µg (18 j.m.)
● mleko krowie 0,02 µg (0,8 j.m.) – bardzo mało

1 j.m. = 0,025 µg

Aby pokryć dzienne zapotrzebowanie należałoby jeść ogromne ilości ryb, codziennie i to nie tylko w jednym posiłku. Byłaby to niezwykle utrudniona, kosztowna i zbyt monotonna dieta. Pozostaje nam zatem suplementacja. W Polsce w profilaktyce i leczeniu stosuje się głównie cholekalcyferol (podlega przemianom w wątrobie oraz w nerkach dając postać aktywną witaminy D3 – kalcytriol).

Zalecane dawki w suplementacji witaminy D

Podaż witaminy D u osób dorosłych, u których nie stwierdzono niedoboru powinna wynosić 2000 j.m./dobę w okresie od początku września do końca kwietnia, a także w miesiącach letnich, jeżeli nie jest zapewniona wystarczająca synteza skórna witaminy D.

Z praktyki wynika, że takie rekomendacje są znacząco zaniżone, ponieważ u nawet 90% populacji w naszym kraju wykazuje niedobory. Osoby dorosłe o prawidłowej masie ciała spokojnie mogą przyjmować większe dawki ok. 4000 j.m.

W przypadku kobiet ciężarnych i karmiących piersią, dzieci i nastolatków w wieku 11- 18 lat oraz osób starszych za maksymalny bezpieczny poziom uznaje się 4000 j.m. W przypadku dzieci w wieku 1- 10 lat – 2000 j.m.

Suplementacje należy dostosować indywidualnie, zwłaszcza u osób ze skrajnym niedoborem witaminy D (poniżej 10 ng/ml), osób z nadwagą i otyłością, cierpiących na choroby nowotworowe, autoimmunologiczne lub depresję.

Stosuje się tutaj tzw. dawki terapeutyczne w zależności od wieku i masy ciała. U osób dorosłych od 4000 j.m. do 10000 j.m. Ilość suplementowanej witaminy należy dobrać tak, aby jej poziom we krwi (tzw. metabolit 25(OH) ) wynosił 50 – 70 ng/ml.

Przy stosowaniu wysokich dawek witaminy D należy również zażywać witaminę K2 (aby nie doprowadzić do zwapnienia tkanek i zapewnić dobrą mineralizację kości). Dobranie odpowiedniej dawki wymaga badania laboratoryjnego.

Witamina D może ułatwić wchłanianie elementów nieorganicznych: wapń, magnez, miedź, cynk, żelazo, selen, ale również może ułatwiać usuwanie metali toksycznych takich jak: ołów, arsen, glin, kadm, kobalt czy stront. Informacje na temat wpływu witaminy D w określonych schorzeniach przedstawia grafika poniżej.

zalecane dawkowanie witaminy D

Czy można przedawkować witaminę D?

Nie jest możliwe przedawkowanie witaminy przy zwykłej diecie lub intensywnej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Nadmierna ilość promieni UV rozkłada witaminę D. Do przedawkowania witaminy D podawanej doustnie dochodzi niezwykle rzadko, a to dlatego, że zachodzi przy podawaniu przez długi okres czasu wysokich dawek – ok. 50 000 j.m./dobę. Zatem śmiało możemy rozpocząć niezbędną suplementację.

Czasami mimo zastosowanej suplementacji wysokimi dawkami witaminy D, nie obserwujemy wzrostu jej stężenia w osoczu krwi. Przyczyn tego może być wiele. Witamina D wymaga do prawidłowego działania różnych witamin i minerałów a ich braki często hamują wchłanianie witaminy D.

Warto zwrócić szczególną uwagę na magnez, witaminę A, K oraz witaminy z grupy B. W przypadku zaburzeń flory jelitowej należy podejrzewać niedobory witaminy K, zwłaszcza gdy obserwujemy krwawienie z dziąseł, siniaki, czy popękane naczynka.

Przy pogorszonej ostrości widzenia, zwłaszcza w nocy, możemy natomiast podejrzewać niedobory witaminy A. W takich wypadkach suplementacja tylko witaminą D jest niewskazana. Stosunek witaminy A do D powinien wynosić 2:1. W sytuacji stwierdzenia niedoborów witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) suplementacja tranem będzie najbardziej korzystna.

Dr Malwina Taborowska – dietetyk współpracujący z Centrum Zdrowia AGVITA. Jako dietetyk kliniczny, w swej pracy wykorzystuje diety lecznicze oraz nowoczesne urządzenia diagnostyczne (analizatory ciała, badanie zawartości witamin i minerałów, testy mikroflory jelitowej oraz testy nadwrażliwości pokarmowych).

Jako dyplomowany fitoterapeuta, proponuje również zastosowanie odpowiednich ziół o udowodnionym działaniu jako wspomaganie leczenia chorób. Jest redaktorką czasopisma “Harmonia. Twoje Zdrowie, Twoja odpowiedzialność”.

Odniesienia:

All Cancers: Lappe JM, et al. Am J Clin Nutr. 2007;85:1596-91.
Breast: Garland CF, Gorham ED, Mohr SB, Grant WB, Garland FC. Breast cancer risk according to serum 25-Hydroxyvitamin D: Meta analysis of Dose-Response (abstract). American Association for Cancer Research Annual Meeting, 2008. Reference serum 25(OH)D was 5 ng/ml.
Garland, CF, et al. Amer Assoc Cancer Research Annual Mtg, April 2008,.
Colon: Gorham ED, et al. Am J Prev Med. 2007; 32:210-6. Diabetes: Hypponen E, et al. Lancet 2001;351:1500-3. Endometrium:
Mohr SB, et al. Prev Med. 2007;45:323-4. Falls: Broe KE, et al. J
Am Geriatr Soc. 2007;55:234-9. Fractures: Bischoff-Ferrari HA, et al. JAMA. 2005;293:2257-64. Heart Attack: Giovannucci et al.
Arch Intern Med/Vol 168 (No 11) June 9, 2008. Multiple Sclerosis; Munger KL, et al. JAMA. 2006; 296:2832-8. Non-Hodgkin’s Lymphoma: Purdue MP, et al. Cancer Causes Control. 2007;18:989-99.
Ovary: Tworoger SS, et al. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2007;16:783-8. Renal: Mohr SB, et al. Int J Cancer, 2006;119:2705-9. Rickets: Arnaud SB, et al. Pediatrics. 1976 Feb;57(2):221-5.

mężczyzna z katarem i chusteczką
14 listopada 2021

Alergiczny nieżyt nosa – jak go ujarzmić?

Laryngologia

Katar potrafi być dokuczliwy nawet przez krótki czas. Jednak przy niektórych chorobach, trwa znacznie dłużej. Jedną z nich jest alergiczny nieżyt nosa (ANN), który może mieć charakter okresowy lub przewlekły. Co to za choroba i w jaki sposób zabrać się za jej leczenie?

Katar na tle alergicznym to niezwykle powszechna przypadłość. Szacunkowo dotyka nawet do 25 % populacji. Została nazwana w I połowie XIX i na początku była znana jako „gorączka sienna”. Choć choroba jest spotykana na wszystkich kontynentach, a liczba chorych ciągle się zwiększa, to Polska zalicza się do krajów, w których ANN jest spotykany wyjątkowo często.

Na alergiczny nieżyt nosa szczególnie często są narażone osoby pomiędzy 20. a 40. rokiem życia. Wraz z wiekiem zróżnicowanie chorych pod względem płci ulega wyrównaniu.

Alergiczny nieżyt nosa – jak się objawia?

ANN jest reakcją zapalną błony śluzowej nosa na alergen. Najczęściej charakteryzuje się zatkanym nosem, swędzeniem w jego obrębie, wodnistą wydzieliną oraz kichaniem. Niektóre alergeny mogą powodować także stan zapalny oczu (przekrwienie łzawienie i swędzenie spojówek). Objawy występują przynajmniej przez godzinę, wielokrotnie w ciągu roku.

O okresowym, alergicznym nieżycie nosa mówimy wtedy, kiedy występuje on mniej niż 4 dni w tygodniu przez mniej niż miesiąc. Jeśli objawy występują częściej, diagnozuje się przewlekły, alergiczny nieżyt nosa. Łagodna postać choroby nie zaburza snu, nie ma uciążliwych objawów i nie przeszkadza w wykonywaniu codziennych czynności. Jeśli objawy stają się uporczywe, mówimy o postaci umiarkowanej lub ciężkiej.

Alergenami mogą być pyłki roślin (sezonowo), roztocza kurzu, sierść zwierząt lub pleśnie (całorocznie), zanieczyszczenia powietrza, takie jak ozon, czy dwutlenek siarki, a nawet nadwrażliwość na niektóre leki, np. NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne). Stosunkowo rzadko ANN występuje przy pokarmach, czy innych materiałach, takich jak lateks.

Alergiczny nieżyt nosa – przyczyny

Alergiczny nieżyt nosa może być spowodowany przez czynniki genetyczne lub środowiskowe. Wśród genetycznych znajduje się niska masa urodzeniowa, płeć męska noworodka, czy podwyższone stężenie przeciwciał IgE. Możliwe jest przekazanie skłonności do alergii przez rodziców – w przypadku, kiedy oboje są alergikami, ryzyko urodzenia się dziecka z alergią wzrasta nawet do 40 %.

Wśród przyczyn środowiskowych znajdują się: wzrost stresu, rosnące zanieczyszczenie powietrza, niezdrowa dieta, zmniejszony kontakt układu immunologicznego z drobnoustrojami, narażenie na bierne palenie.

Alergiczny nieżyt nosa – leczenie

Mimo, że nazwa „alergiczny nieżyt nosa” wskazuje na alergię, leczeniem choroby w tej postaci zajmują się również laryngolodzy. Dobranie charakteru leczenia zależy od stopnia nasilenia objawów (od łagodnego do ciężkiego) oraz od tego, czy choroba ma postać okresową, czy przewlekłą. Kluczowe jest przeprowadzenie wywiadu, badań przedmiotowych, takich jak rynoskopia, czy endoskopia jam nosa.

Leczenie to przede wszystkim unikanie kontaktu z alergenem, które zaostrzają objawy. Obejmuje też terapię środkami farmakologicznymi, immunoterapię lub interwencję chirurgiczną. Wśród grup leków znajdują się: leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy (do 3 tygodni), kromony, leki przeciwleukotrienowe, sympatykomimetyki, czy bromek ipratropium.

Z pewnością nieleczony alergiczny nieżyt nosa może doprowadzić do powikłań w obrębie dolnych dróg oddechowych, a także zaostrzenia objawów innych chorób (na przykład astmy oskrzelowej).

Serdecznie dziękujemy dr Tatianie Fijałkowskiej – Ratajczak, otolaryngologowi współpracującemu z Centrum Zdrowia AGVITA, za konsultację merytoryczną tekstu.

Piśmiennictwo:

  1. W. Brzoznowski, Standardy diagnostyczne i terapeutyczne alergicznego nieżytu nosa, Via Medica 2009, s. 173-180.
  2. R. Rutkowski, B. Kosztyła-Hojna, J. Rutkowska, Alergiczny nieżyt nosa — problem epidemiologiczny, ekonomiczny i społeczny XXI wieku, Pneumonol. Alergol. Pol. 2008; 76: 348–352.
8 listopada 2021

Shinrin-yoku – 5 powodów na terapię lasem

Zdrowie psychiczne

Spędzanie czasu na świeżym powietrzu to jedno z zaleceń korzystnych dla zdrowia. Znacznie mniej mówi się o tym, że otoczenie, w którym przebywamy na zewnątrz, ma znaczenie. Aby osiągnąć prozdrowotny efekt, lepiej wybrać spacer do lasu, niż przechadzkę po mieście. Co wiemy o shinrin-yoku – japońskiej filozofii obcowania z przyrodą?

Historia shinrin-yoku

Dobroczynny wpływ natury na zdrowie psychiczne i fizyczne człowieka był powszechnie znany od niepamiętnych czasów. Człowiek żył w zgodzie z rytmem przyrody, która wyznaczała roczny cykl życia. Na naukowe potwierdzenie korzyści z przebywania na łonie natury trzeba było jednak czekać aż do XX wieku. Najpierw rosyjski biolog Borys Tokin odkrył w 1928 roku fitoncydy – naturalne trucizny, występujące w roślinach w minimalnych dawkach. To właśnie te śladowe ilości są korzystne dla zdrowia człowieka.

Z kolei od lat 70. XX wieku, Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne zaczęło mówić o odrębnej gałęzi – ekopsychiatrii. Kładzie ona nacisk na środowisko, w jakim funkcjonuje pacjent i upatruje przyczyn wielu zaburzeń i chorób właśnie w otoczeniu człowieka. Ponad pół wieku od odkrycia Tokina, japońscy naukowcy odkryli, że to właśnie fitoncydy (które odpowiadają m.in. za łzy przy krojeniu cebuli) wzmacniają zdrowie człowieka podczas spacerów po lasach.

Tak narodziła się słynna kampania japońskiego Ministerstwa Leśnictwa, podczas której zachęcano Japończyków do zdrowotnych spacerów po lesie. Na potrzeby tej akcji wymyślono termin shinrin-yoku – dosłownie „kąpiel w zieleni”. Badania porównujące grupy tych, którzy korzystali z leśnych spacerów oraz tych, którzy tego nie robili, praktycznie zawsze przemawiały na korzyść tych pierwszych.

Co zaobserwowali naukowcy podczas badań?

Korzyści zdrowotne shinrin-yoku

Leśne spacery zostały poddane różnym badaniom. Zarówno w stresie ostrym, jak i przewlekłym kąpiel leśna obniżyła poziom tzw. „markerów stresu”. Przykładowo, poziom kortyzolu we krwi oraz w ślinie był znacznie niższy po kilkunastominutowym spacerze po lesie niż przed jego rozpoczęciem. U kobiet i mężczyzn spacerujących po lesie zaobserwowano pozytywną odpowiedź układu immunologicznego. Spadła liczba limfocytów T, które świadczą o mobilizacji. Wzrosła także liczba i aktywność tzw. Komórek NK – naturalnych zabójców.

U osób korzystających z shinrin-yoku zmienił się poziom białek antynowotworowych: granulizyna, perforyna, granzymy A i B. Podwyższony poziom tych substacji utrzymywał się jeszcze przez tydzień od przeprowadzenia doświadczenia. Spacer po lesie korzystnie wpływa na ciśnienie tętnicze oraz tętno. W badaniach zaobserwowano też stabilizację układu współczulnego, związanego ze stresem, oraz aktywność układu przywspółczulnego, wpływającego na relaks w organizmie.

Wreszcie – badania nastroju przeprowadzone po spacerach po lesie wykazały, że badani częściej wskazywali uczucie relaksu i spokoju, a co za tym idzie – niższe wskaźniki lęku, niepokoju i depresji. Korzyści z częstych kąpieli leśnych wydają się zatem trudne do przecenienia.

Filozofia shinrin-yoku

Spacery w zgodzie z shinrin-yoku stały się tak popularne, że w niektórych krajach wytyczono specjalne trasy do tego celu. Dobrymi przykładami są tu Japonia i Korea, choć trend leśnych przechadzek staje się popularny także w Europie i Stanach Zjednoczonych. W samej Japonii takich ścieżek jest ponad 100. Szacunek do przyrody to bezpośrednia konsekwencja rdzennej religii Japonii – shintou (jap. droga bogów). Mimo dużego stopnia urbanizacji, blisko 70% japońskich terenów zajmują tereny naturalne.

Integrację z naturą widać na każdym kroku – zarówno świątynie szintoistyczne, jak i buddyjskie projektowane są w taki sposób, aby stać w otoczeniu elementów natury – wody, drzew, krzewów, kamieni. Pozwala to wezwać duchy tych miejsc i porozumieć się z nimi. Nie należy zapominać także o tym, że w shinto człowiek stanowi jedność z naturą. To dlatego doświadczenie obserwowania drzew wiśni – sakury, widok słońca przebijającego się przez liście nazywany komorebi, czy yugen – moment doświadczenia głębokiego zachwytu i subtelności.

Shinrin-yoku to tylko kolejny przejaw dążenia do jedności z naturą. Podczas tego spaceru należy przede wszystkim odciąć się od myślenia o problemach, nierozwiązanych sprawach i wszystkiego, co może rozpraszać (także telefonu komórkowego). Zostawić na boku czas i pośpiech. Nie wyliczać sobie czasu, którego spędzi się na spacerze. Konieczna jest świadomość, skupienie wszystkich zmysłów na przeżywanym doświadczeniu bycia w naturze. Umożliwi to późniejszą rozmowę o swoich doświadczeniach. Przystanki oraz głęboki oddech są głęboko wskazane.

Co najmniej jedna taka przechadzka zmienia nasze spojrzenie i organizm – na lepsze. Przez kolejne kilka dni daje nam możliwość przywołania tego doświadczenia, a co za tym idzie – uspokojenia myśli.

Podsumowanie

Najbardziej niezwykłe w shinrin-yoku jest to, że może z niego czerpać każdy. Świadomy spacer po polskim lesie może dać takie same efekty, jak w Azji. Nie musimy znać filozofii shintoizmu ani wierzyć w dobroczynne działanie kąpieli leśnej, aby móc korzystać z jej efektów.

Z pewnością włączanie spacerów leśnych do oferty ubezpieczenia zdrowotnego w Japonii ma swoje uzasadnienie i sprawia, że częstsze spacery do lasu – niezależnie od pory roku – stają się zdecydowanie warte rozważenia.
29 października 2021

Stres: 7 metod na obniżenie jego poziomu

Zdrowie psychiczne

Stres kojarzy się najczęściej z czymś, co wymaga przeciwdziałania. Być może nieco na wyrost. Niektóre bodźce stresowe są pozytywne i umożliwiają mobilizację do działania. Jednak stres przewlekły staje się wyzwaniem, wynikającym z rosnącego tempa życia i dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości. W odpowiedzi na to powstają różne metody redukcji stresu.

Nadmiar stresu to zmora dzisiejszych czasów. Różne klasyfikacje wskazują na złożoność reakcji, określanej jako stan napięcia, wywołany dynamiczną zmianą okoliczności. Stresujące mogą być zarówno doświadczenia uznawane za pozytywne, jak i te o zabarwieniu negatywnym. W zależności od zabarwienia, możemy wyróżnić eustres, czyli pozytywny bodziec pobudzający do działania i dystres – jego destrukcyjny odpowiednik.

Objawy stresu wynikają w dużej mierze z indywidualnych cech człowieka. Najbardziej odczuwalne są bodźce fizjologiczne – trudności z oddychaniem, pocące się dłonie lub ciało, silne odczuwalne bicie serca, brak apetytu. Jeśli mają charakter przejściowy, samoczynnie ustępują. Jeśli bodziec stresowy trwa, to w organizmie zaczyna wydzielać się hormon nazywany kortyzolem. Jego wzrastający poziom wygasza z kolei pozytywne działanie dopaminy i serotoniny – hormonów, które odpowiadają za pozytywny nastrój.

To wtedy pojawiają się wyjątkowo szkodliwe rodzaje stresu, które dzieli się na: traumatyczny, chroniczny i ostry.  Zwiększa się ryzyko chorób przewlekłych – autoimmunologicznych, psychosomatycznych i tych, które określane są jako cywilizacyjne. W skrajnych przypadkach, możliwe jest popadnięcie w uzależnienia od używek, jedzenia, czy innych rozrywek, co stwarza konieczność leczenia psychoterapeutycznego lub farmakologicznego.

Jak temu zapobiec? Przedstawiamy 7 z wielu sposobów, które mogą być pomocne w tej sytuacji.

Sposób na stres: Kontakt z naturą – shinrin-yoku

Spędzanie czasu na świeżym powietrzu to jeden z najczęściej wymienianych sposobów na stres. Szczególnym rodzajem jest japońska metoda nazywana po japońsku shinrin-yoku, czyli kąpiel w zieleni. Ta metoda jest praktykowana od lat 80. XX wieku. Różne badania naukowe dowodzą, że spacery w otoczeniu lasu lub innej zieleni, nawet przez kilkanaście minut, skutecznie obniżają poziom kortyzolu w krwi oraz ślinie. Shinrin-yoku zyskało popularność również w Korei Południowej oraz Finlandii, która jest bogata w lasy.

Dla uzyskania lepszego efektu, rekomendowane jest przebywanie przynajmniej 1,5-2 godzin dziennie w takim środowisku. Relaks osiąga się na wiele sposobów: poprzez głębokie oddychanie, dotyk kory lub liści, a nawet bierne przesiadywanie w zieleni. Jest to odczucie podobne do zanurzenia się w wodzie.

Metoda numer 2: Aktywność fizyczna

Choć wydaje się to równie banalne, jak spacery po lesie, nie da się przecenić znaczenia dowolnej aktywności fizycznej. Praktycznie każda dyscyplina sportowa, która sprzyja wydzielaniu adrenaliny, pozwala regulować organizm. Ruch pozwala uwolnić endorfiny, które wpływają na odczuwanie bólu i samopoczucie. Niektórzy zaliczają jednak do aktywności każdą czynność, która wymaga inicjatywy – na przykład mycie naczyń czy sprzątanie.

Choć wydaje się to niekonwencjonalne, również może pomóc. Ćwiczenia fizyczne wpływają też na jakość snu. Zalecane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) normy to od 3 do 5 godzin tygodniowo ruchu o umiarkowanej intensywności lub do 2,5 godziny tygodniowo wysiłku o dużej intensywności. Właśnie 2,5 godziny aktywnego wypoczynku może poprawić jakość snu nawet o 65%!

Techniki uważności: redukcja stresu oparta na uważności – MBSR

Innym sposobem jest skupianie się na swoich odczuciach. Jedną z metod, nazywaną Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) stworzył amerykański terapeuta, psychiatra i mikrobiolog, prof. Jon Kabat-Zinn w 1979 roku. Metoda jest rezultatem doświadczeń autora, związanych z medytacją. Jego teoria o znaczeniu uważności stała się popularna na całym świecie i dała początek innym metodom, opartym na uważności (na przykład odmianie terapii poznawczo-behawioralnej).

Autor wydał kilkanaście publikacji, dostępnych również na rynku polskim, w którym dowodzi znaczenia technik mindfulness dla obniżania poziomu stresu. Obecnie jego podejście jest praktykowane w niemal kilkuset miejscach na całym świecie i jest przedmiotem różnych badań naukowych.

Ćwiczenia medytacyjne – Praca Serca

Medytacja wzbudza różne emocje. Jednak wiele szkół medytacji pozwala wybrać sobie taką, która odpowiada potrzebom. Jedną z ciekawszych metod medytacji, pozbawionej religijnego zaplecza jest metoda Pracy Serca. Jej autorką jest niemiecka psychoterapeutka – Safi Nidiaye. Jej wieloletnia praktyka doprowadziła ją do odkrycia “kluczy do otworzenia serca”, czyli pytań, jakie należy sobie zadać, aby wykryć, zrozumieć i przeżyć swój stan emocjonalny.

Przeżywanie emocji sprowadza się na ogół do rozmyślania nad nimi – co nie ma nic wspólnego z ich przeżywaniem. Metoda ta zawiera w sobie elementy ćwiczenia uważności. Metoda Pracy Serca zakłada, że odczuwane emocje mają swój obraz w ciele. Ich pełne przeżycie jest niemożliwe bez wsłuchania się w ciało. Jest to technika prosta, nie wymagająca wysokiego poziomu wtajemniczenia.

W Polsce jedyną osobą, która ma uprawnienia do pracy tą metodą jest Renata Stankowska, mieszkająca w Luboniu pod Poznaniem.

Zwalcz stres: Zastąp kawę substytutami

Kawa jest napojem powszechnie znanym ze swoich właściwości pobudzających. Niestety, badania naukowe potwierdziły też, że kofeina – substancja zawarta w kawie – zwiększa poziom kortyzolu, zwanego hormonem stresu. Optymalną porą picia kawy jest trzy godziny od momentu przebudzenia. Wynika to ze zmiennego poziomu kortyzolu w ciągu dnia. Ponieważ kofeina utrzymuje się we krwi nawet 6 godzin, zalecane jest ograniczenie kawy do maksymalnie 3 filiżanek dziennie. Co w sytuacji, kiedy kawa przestaje spełniać swoje zadanie?

Równie dobrze sprawdzi się regularne nawadnianie zwykłą wodą, zielona herbata, czy inne herbaty ziołowe. W ostatnich latach bardzo popularna stała się yerba mate – wywar z liści ostrokrzewu paragwajskiego, który – mimo swojego gorzkiego smaku – korzystnie wpływa na poziom energii i koncentrację. Podobne właściwości posiada ilex guayusa – wywar z roślin z rodziny ostrokrzewowatych, pochodząca z Ekwadoru. Możliwości jest naprawdę wiele.

Antystresowa magia zapachów

Na obniżenie poziomu stresu skutecznie mogą zadziałać odpowiednie kombinacje zapachów. Od dawna właściwości zapachów docenia aromaterapia – terapia aromatami. Do zapachów sprzyjających walce z nadmiarem stresu zaliczają się:

• Cynamonowy olejek eteryczny – ulży spiętym mięśniom, doda energii do działania i posiada właściwości przeciwzapalne,
• Olejek eteryczny z drzewa cedrowego – koi umysł, a także redukuje poziom stresu i napięcia, dzięki umiejętności wpływania na wydzielanie serotoniny,
• Jaśminowy olejek eteryczny – wpływa na dobry sen, zwiększa optymistyczne nastawienie do życia, pewność siebie i niweluje depresyjne nastroje.

Źródłem zapachów, oprócz olejku, mogą być dedykowane świece, sole do kąpieli lub kadzidła.

Metoda na stres numer 7: Dbałość o regularny sen

Higiena snu jest nierozerwalnie związana z poziomem stresu. Niedobór snu, czyli spanie poniżej 8 godzin, tworzy błędne koło – niewyspanie generuje stres, który z kolei utrudnia moment zapadnięcia w sen. Współcześnie dość często dajemy się porwać tak zwanej “gonitwie myśli”, czyli analizie sytuacji, które zdarzyły się w ciągu dnia lub ostatnim czasie. Nadmierne zamartwianie się, któremu sprzyja również zbyt duża ekspozycja na urządzenia elektroniczne, powoduje nasilanie się stresorów w ciągu dnia, a w dłuższej perspektywie – może doprowadzić do bezsenności.

Jak sobie pomóc?

Regularne wietrzenie sypialni, odpowiednia temperatura, ciepła kąpiel przed snem, uprawianie aktywności fizycznej w ciągu dnia, czy powstrzymywanie się od korzystania z urządzeń elektronicznych na minimum godzinę przed zaśnięciem – to tylko jedne z wielu sposobów na dobry sen. Warto również zadbać o wygodę swojego łóżka. Pomocne mogą się okazać również napary ziołowe, na przykład z melisy, a także preparaty z melatoniną. Ich użycie warto jednak skonsultować z lekarzem.

Podsumowanie – co na stres?

Nie każdy sposób na stres jest dla wszystkich jednakowo skuteczny. Warto szukać takiego, który spełni swoją rolę. Powyższe sposoby to tylko kilka z wielu propozycji. Jeśli stres staje się przewlekłym problemem, warto zasięgnąć porady specjalisty – na przykład psychologa, psychiatry lub psychoterapeuty.

W Centrum Zdrowia AGVITA można skorzystać z usług wszystkich wymienionych specjalistów.

człowiek podpierający się
22 października 2021

COVID-19 a zdrowie psychiczne

Zdrowie psychiczne

Zapraszamy do lektury artykułu przygotowanego przez dr. n. med. Ewę Kurczewską – psychiatrę współpracującego z Centrum Zdrowia AGVITA w Poznaniu – na temat wpływu COVID-19 na zdrowie psychiczne.

Pandemia COVID-19

Pierwszy przypadek choroby COVID-19 (coronavirus disease 2019), spowodowanej koronawirusem ciężkiego ostrego zespołu oddechowego (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2, SARS-CoV-2) na świecie zanotowano 17 listopada 2019 roku w Wuhan w prowincji Hubei, natomiast w Europie dnia 24 stycznia 2020.

Obecnie, jesienią 2021 roku świat mierzy się z czwartą falą pandemii, a konsekwencje zdrowotne, ekonomiczne oraz związane z kolejnymi lockdownami stanowią silny stresor psychospołeczny, będący istotnym czynnikiem wpływającym na pogorszenie stanu psychicznego społeczeństwa, wzrost ilości zaburzeń psychicznych oraz samobójstw (Sher, 2020).

Objawy i leczenie infekcji COVID-19 a układ nerwowy

Typowe objawy COVID-19 takie jak bóle i zawroty głowy, splatanie, utrata węchu i smaku, bóle mięśni (Whittaker i wsp. 2020) świadczą o wpływie wirusa SARS-CoV-2 na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Wirusy mogą dostać się do OUN drogą krwionośną lub neuronalną wsteczną (Desforges i wsp. 2014).

Skłonność do neuroinwazyjności jest wspólną cechą koronawirusów, a ich transfer trans-synaptyczny został dobrze udokumentowany (Li i wsp. 2020).

Badania nad tropizmem SARS-CoV-2 wykazują, że jego wnikanie do ludzkich komórek odbywa się głównie za pomocą glikoprotein znajdujących się na powierzchni wirusa, które wiążą się z receptorem enzymu konwertującego angiotensynę 2 (angiotensin-converting enzyme 2, ACE-2). Płuca i przewód pokarmowy są głównymi miejscami ekspresji receptora ACE-2 w organizmie, ale białko to występuje również w komórkach śródbłonka mózgu.

Ciała migdałowate (będące elementem układu limbicznego), które pełnią kluczową rolę w regulacji emocji, przetwarzaniu informacji dotyczących relacji międzyludzkich, a tym samym patogenezie zaburzeń afektywnych, wykazują ekspresję receptora ACE-2 w modelach zwierzęcych, zapewniając w ten sposób miejsce, do którego mogłyby się przyłączyć kolce wirusa (Wang i wsp. 2016).

Funkcjonowanie układu limbicznego może być także zaburzone w wyniku pobudzenia układu odpornościowego przez SARS-CoV-2 poprzez wzmożenie wydzielania czynników prozapalnych oraz aktywację szlaku kinureninowego przemiany tryptofanu, co wiąże się z patogenezą szerokiego zakresu zaburzeń psychiatrycznych, w tym psychoz, choroby afektywnej dwubiegunowej, depresji i samobójstw (Troyer i wsp. 2020; Schwarcz and Pellicciari 2002).

Obecne rekomendacje dotyczące leczenia COVID-19 o ciężkim przebiegu dotyczą stosowania m. in. remdesiviru, tocilizumabu, fostamatinibu, chlorochiny/hydroksychlorochiny, ruxolitinibu, kortykosteriodów, inhibitorów układu dopełniacza oraz osocza rekonwalescentów, syntetycznych mieszanek przeciwciał anty-SARS-CoV-2 (Izda i wsp. 2020). Działania niepożądane powyższych terapii mogą dotyczyć zaburzeń funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego.

SARS i MERS a objawy psychiatryczne COVID-19

Literatura naukowa zawiera wiele danych dotyczących wcześniejszych epidemii- pacjentów leczonych w szpitalu z ciężkim ostrym zespołem oddechowym (severe acute respiratory syndrome, SARS) spowodowanym infekcją wirusem SARS-CoV-1 i bliskowschodnim zespołem oddechowym (Middle East respiratory syndrome, MERS) u osób zakażonych MERS-CoV.

Najczęstsze objawy

Według przeglądu systematycznego Rogersa i wsp. (2020) najczęstszymi objawami neuropsychiatrycznymi w ostrej fazie SARS lub MERS były: splątanie (27,9%), depresyjny nastrój (32,6%), lęk (35,7%), zaburzenia pamięci (34,1%) i bezsenność (41,9%).

Objawy manii i psychozy występowały u niewielkiej grupy chorych (0,7%) i wydawały się być związane ze stosowaniem egzogennych kortykosteroidów. Po przebyciu infekcji depresyjny nastrój obserwowano u 10,5% badanych, lęk u 12,3%, bezsenność u 12,1%, zaburzenia pamięci u 18,9%, a traumatyczne wspomnienia wykazano u 30,4% ozdrowieńców.

COVID-19 a objawy neuropsychiatryczne

Aktualnie szacuje się, że u ponad jednej trzeciej pacjentów z COVID-19 występują objawy neuropsychiatryczne (Beach i wsp. 2020), zarówno niespecyficzne objawy neurologiczne, tj. majaczenie, powikłania naczyniowo-mózgowe, encefalopatia, zaburzenia nerwowo-mięśniowe, utrata węchu i smaku, a także objawy depresji, zaburzeń lękowych, zaburzenia stresowego pourazowego oraz rezydualne zaburzenia funkcji wykonawczych (Rogers i wsp. 2020, Moreira i wsp. 2021).

Zaburzenia psychotyczne

Według Dinakaran i wsp. (2020) u 0,9–4% osób zakażonych SARS-CoV-2 występują zaburzenia ze spektrum psychotycznego, co potwierdza klasyczną psychiatryczną hipotezę, iż „wirusy mogą powodować szaleństwo” zwłaszcza krótko po rozpoznaniu infekcji (Watson i wsp. 2021).

Ryzyko rozwoju zaburzeń psychicznych

Infekcja SARS-COV-2 stanowi istotny biologiczny czynnik ryzyka rozwoju zaburzeń psychicznych. Mechanizmy patogenetyczne dotyczą następstw uszkodzenia mózgu, bezpośrednich skutków infekcji OUN, pośredniej odpowiedzi immunologicznej, a także mogą być efektem zastosowanego leczenia oraz zwiększonego stresu psychospołecznego (Moreira i wsp. 2021).

Podsumowanie

Wykazano, iż osoby które przebyły COVID-19 mają około dwukrotnie większe szanse wystąpienia pierwszorazowego zaburzenia psychicznego oraz znacznie wyższy wskaźnik zaburzeń psychiatrycznych (Taquet i wsp. 2021). Coraz częściej przedstawiane są opisy przypadków ciężkich zaburzeń psychicznych związanych z SARS-CoV-2, jednak dopiero badania retrospektywne dostarczą rzetelnych informacji na temat skali tego zjawiska.

Dr n. med. Ewa Kurczewska – absolwentka Wydziału Lekarskiego i Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Od 2013 roku pracuje na oddziale psychiatrycznym Szpitala Klinicznego im. K. Jonschera.

W ramach Kliniki Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego prowadzi działalność naukową oraz dydaktyczną na stanowisku adiunkta.

Zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem zaburzeń psychicznych u osób dorosłych, biorąc pod uwagę ich złożone podłoże. Leczenie farmakologiczne prowadzi zgodnie ze standardami oraz uwzględnia metody wspomagające (m. in. chronoterapię, psychoterapię).

Piśmiennictwo:

  1. Beach, S., Praschan, N., Hogan, C., Dotson, S., Merideth, F., Kontos, N., 2020., Delirium in COVID-19: a case series and exploration of potential mechanisms for central nervous system involvement. Gen. Hosp. Psychiatry. 65: 47–53. doi: 10.1016/j.genhosppsych.2020.05.008.
  2. Desforges, M., Le Coupanec, A., Stodola, J.K., Meessen-Pinard, M., Talbot, P.J., 2014. Human coronaviruses: viral and cellular factors involved in neuroinvasiveness and neuropathogenesis. Virus Res. 194:145–158.
  3. Izda, V., Jeffries, M.A., Sawalha, A.H., 2021. COVID-19: A review of therapeutic strategies and vaccine candidates. Clin Immunol. 222: 108634. doi: 10.1016/j.clim.2020.108634.
  4. Li, Y.C., Bai, W.Z., Hashikawa T., 2020. The neuroinvasive potential of SARS- CoV2 may be at least partially responsible for the respiratory failure of COVID-19 patients. J Med Virol 92(6):552-555. doi: 10.1002/jmv.25728.
  5. Moreira, J.L.S., Barbosa S.M.B, Vieira, J.G., Chaves, N.C.B., Felix, E.B.G., Feitosa, P.W.G., da Cruz, I.S., da Silva C.G.L., Neto, M.L.R., 2021., The psychiatric and neuropsychiatric repercussions associated with severe infections of COVID-19 and other coronaviruses. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 106: 110159. doi: 10.1016/j.pnpbp.2020.110159.
  6. Rogers, J.P., Chesney, E., Oliver, D., Pollak, T.A., McGuire, P., Fusar-Poli, P., Zandi, M.S., Lewis, G., David, A.S., 2020. Psychiatric and neuropsychiatric presentations associated with severe coronavirus infections: a systematic review and meta-analysis with comparison to the COVID-19 pandemic. Lancet Psychiatry. 7(7): 611-627. doi: 10.1016/S2215-0366(20)30203-0.
  7. Schwarcz, R., Pellicciari, R., 2002. Manipulation of brain kynurenines: glial targets, neuronal effects, and clinical opportunities. J. Pharmacol. Exp. Therapeut. 303 (1), 1–10. https://doi.org/10.1124/jpet.102.034439.
  8. Sher, L., 2020. The impact of the COVID-19 pandemic on suicide rates. QJM 113(10), 707-712. doi: 10.1093/qjmed/hcaa202.
  9. Taquet, M., Luciano, S., Geddes, J.R., Harrison, P.J., 2021. Bidirectional associations between COVID-19 and psychiatric disorder: retrospective cohort studies of 62354 COVID-19 cases in the USA. Lancet Psychiatry. 8: 130–40. doi: 10.1016/ S2215-0366(20)30462-4.
  10. Troyer, E.A., Kohn, J.N., Hong, S., 2020. Are we facing a crashing wave of neuropsy-chiatric sequelae of COVID-19? Neuropsychiatric symptoms and potential immunologic mechanisms. Brain Behav. Immun. 87, 34–39. https://doi.org/10.1016/j. bbi.2020.04.027.
  11. Wang L, de Kloet AD, Pati D, et al. Increasing brain angiotensin converting enzyme 2 activity decreases anxiety- like behavior in male mice by activating central Mas receptors. Neuropharmacology 2016;105:114–23.
  12. Whittaker, A., Anson, M., Harky, A., 2020., Neurological Manifestations of COVID-19: A systematic review and current update. Acta Neurol Scand. 142(1): 14-22. doi: 10.1111/ane.13266.
14 września 2021

Uszy na medal – fakty i mity

Laryngologia

Czyste uszy wymagają pielęgnacji. Stosowanie powszechnie dostępnych środków nie zawsze jest bezpieczne. Wiele rzekomo skutecznych metod domowego czyszczenia uszu może spowodować uszkodzenie błony bębenkowej lub infekcję ucha środkowego. W jaki sposób najlepiej udrożnić uszy?

Zalegająca woskowina w uszach potrafi być problemem spędzającym sen z powiek. To naturalna substancja tworząca się w kanale słuchowym. Służy ochronie przed drobnoustrojami i chroni uszy przed wodą. Czasami, dla własnego komfortu, zachodzi potrzeba usunięcia woskowiny z ucha.

Nie wszystkie zaliczają się do bezpiecznych. Nie zawsze mamy też świadomość, że zbyt częste oczyszczanie przewodów słuchowych doprowadza do nadprodukcji woskowiny w uszach. Dlatego warto robić to nie częściej niż raz na tydzień. W każdej sytuacji, usuwania złogów z uszu najbezpieczniej dokonywać pod okiem specjalisty – laryngologa lub otolaryngologa.

Co wiemy o obecnych sposobach czyszczenia uszu?

Płukanie uszu domowymi roztworami

Aplikacja roztworu wody i soli

W sytuacji profilaktycznego usuwania woskowiny, pomocne może się okazać zaaplikowanie kilku kropel dobrze wymieszanego roztworu: 1/2 szklanki ciepłej wody z 1 dużą łyżką soli jodowanej (około 10g). Do aplikacji można użyć specjalnego zakraplacza lub – w przypadku braku takiego pod ręką – kawałka waty, wacika lub patyczka higienicznego do uszu.

Roztwór soli fizjologicznej

Podobny efekt, jak przy roztworze soli, uzyskuje się przy roztworze soli fizjologicznej. Również w tym przypadku, należy nanieść kilka kropel roztworu do uszu.

Woda destylowana

Niektórzy stosują też ostrożną aplikację destylowanej, letniej wody przy użyciu aplikatora, np. strzykawki. Jednakże, nie zaleca się robienia tego samemu. Powinien to robić tylko laryngolog, kontrolując stan wzroku. Nieostrożność grozi nawet uszkodzeniem wnętrza ucha. Łatwo wtedy o uszkodzenie błony bębenkowej. Wystarczy zbyt silny strumień wody, czy zbyt głębokie osadzenie strzykawki.

Szczególnie dotyczy to osób starszych, których błona bębenkowa jest cieńsza z uwagi na wiek.

Inne metody na czyste uszy

Niektórzy korzystają z innych metod domowego czyszczenia uszu. Uszy mogą być świecowane, zwane również konchowaniem. To polega na aplikacji zapalonej rurki z płótna bawełnianego, lnianego lub innej substancji prosto do wnętrza ucha.

Medycyna konwencjonalna nie zaleca jednak świecowania uszu ze względu na możliwości powikłań. Zwolennicy uważają, że jest ona skuteczna również w przypadku szumów usznych, bólów głowy, przeziębień czy zapalenia zatok – nie jest to jednak potwierdzone w badaniach.

Przedostanie się gorącej substancji do ucha stwarza przede wszystkim ryzyko uszkodzenia wnętrza przewodów słuchowych zewnętrznych. Podobnie sprawa ma się z popularnymi patyczkami higienicznymi do czyszczenia uszu, które można kupić w każdym większym sklepie. Nie każdy zdaje sobie sprawę, że patyczki służą głównie oczyszczaniu… małżowiny usznej, a nie jej wnętrza. Zwłaszcza w trzech przypadkach:

  • błona bębenkowa ucha już jest przerwana,
  • pojawia się ból ucha,
  • wypływa z niego jakaś substancja.

W takich sytuacjach konsultacja z laryngologiem jest silnie zalecana.

Czyste uszy bez recepty

Nie zawsze dostanie się do specjalisty jest możliwe od razu. Bezpiecznym rozwiązaniem wydaje się wtedy odwiedzenie apteki i zakupienie specjalnego preparatu. Do wyboru jest szeroki zakres produktów, opartych na olejach lub wodzie. W tej sytuacji sprawdzą się środki na bazie olejów roślinnych (np. oleju migdałowym, oleju jojoba, czy oliwie z oliwek), które są bogate w składniki odżywcze i witaminy.

Pomocne mogą się okazać środki z ziół o właściwościach antyseptycznych oraz przeciwzapalnych, takich jak rumianek, nagietek czy aloes. Część preparatów zawdzięcza swoje działanie olejkom eterycznym – np. olejkowi z drzewa herbacianego, lawendowemu, goździkowemu, miętowemu, eukaliptusowemu czy cynamonowemu.

Najpopularniejszy jest w tym kontekście olejek kamforowy, pozyskiwany z cynamonowca kamforowego. Ma on właściwości rozgrzewające i przeciwbólowe. Osobną kategorię produktów stanowią produkty z glicerolem lub ciekłą parafiną, a także te z dodatkiem łagodzących substancji chemicznych, takich jak acylosarkozynian sodu lub dokuzynian sodu.

Podsumowanie

Ból ucha czy dyskomfort może zdarzyć się z różnych przyczyn. Ważna jest wiedza o tym, jak sprawić sobie ulgę, nie szkodząc. Wizyta w aptece i nabycie preparatu bez recepty, czy różnego rodzaju domowe sposoby nie zastąpią konsultacji ze specjalistą i badania słuchu.

W AGVITA SONO – Wielkopolskim Centrum Laryngologii, Audiologii i Foniatrii, specjaliści oferują różne sposoby na dbanie o swój słuch i leczenia dolegliwości związanych z uszami, zatokami czy nosem. Powszechnie wiadomo jednak, że lepiej zapobiegać, niż leczyć. Zachęcamy do takiego podejścia.

Serdecznie dziękujemy dr Tatianie Fijałkowskiej – Ratajczak, otolaryngologowi współpracującemu z Centrum Zdrowia AGVITA, za konsultację merytoryczną tekstu.