Pączki w polskiej tradycji kojarzą się przede wszystkim z Tłustym Czwartkiem – tradycyjnym, polskim świętem.
Ten smażony wypiek z różnymi nadzieniami, polany lukrem lub posypany różnymi posypkami (skórką pomarańczową, cukrem pudrem lub wiórkami migdałów) zajmuje w sercach Polaków szczególne miejsce.
Co właściwie wiemy o pączkach?
Chyba nikt nie wyobraża sobie Tłustego Czwartku bez zjedzenia choć jednego pączka. Istnieje nawet przesąd, który mówi o tym, że niezjedzenie pączka tego dnia przynosi… pecha! Termin tego święta jest ściśle związany z innym, ruchomym świętem chrześcijańskim – Wielkanocą. Według obliczeń, Tłusty Czwartek jest obchodzony w ostatni czwartek przed rozpoczęciem czasu przygotowania do Wielkanocy – Wielkiego Postu. Jak powstały obchody Tłustego Czwartku?
Tłusty Czwartek – pochodzenie święta
Korzeni Tłustego Czwartku, jaki znamy, należy szukać już w czasach starożytnych. Tego dnia, Rzymianie ostatecznie żegnali zimę i witali wiosnę. Nie jest to zaskakujące, w końcu klimat śródziemnomorski sprzyja wczesnemu przyjściu wiosny, niż w polskim klimacie umiarkowanym. Naukowcy z Archiwum PAN w Warszawie oraz Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN
w Olsztynie podają, że pierwsze opisy obchodów tego dnia w Polsce pochodzą z XVI wieku. Był to czas ucztowania i tańców, które trwało aż do północy w Środę Popielcową, rozpoczynającą tradycyjnie czas Wielkiego Postu.
Kilka słów wstępu o pączkach
Jedną z wielu potraw były pączki, które wyrabiano z chlebowego ciasta i podawano… z mięsem.
Z tego powodu, miały słony lub pikantny smak. W niektórych regionach Polski nazywano je pampuchami lub kreplami (o kreplach można przeczytać w dziele Mikołaja Reja Żywot człowieka poczciwego!) Dopiero w II połowie XVI wieku, dzięki wpływom kuchni arabskiej, pączki zyskały słodki smak, a w XVIII wieku, dzięki drożdżom – puszystość i miękkość, tak bardzo cenioną w pączkach.
Mimo, że w różnych krajach można spróbować lokalnych odpowiedników pączków, polska wersja zdecydowanie odstaje na ich tle.
Wartość kaloryczna pączków
Niestety, różnice w przepisach na pączki wpływają na ich kaloryczność. Polskie pączki są stosunkowo długo smażone w tłuszczu. Może nim być smalec, olej rzepakowy lub, coraz częściej, także olej kokosowy. Na wartość kaloryczną wpływa także nadzienie. Tradycyjne pączki są nadziewane marmoladą, ale możliwości jest znacznie więcej. Na ogół nadzienie jest słodkie, choć w niektórych miejscach spotyka się także słone smaki. To wszystko sprawia, że pączek jest bogaty w cukry proste i tłuszcz. Standardowy pączek ma około 300 kalorii, 6 g białka, nieco ponad 1 g błonnika, ponad 12 gram tłuszczu oraz blisko 50 gram węglowodanów. Na szczęście, w Internecie można znaleźć coraz więcej przepisów na zdrowsze pączki o obniżonej wartości kalorycznej.
Podsumowanie
Polacy pokochali słodką wersję pączków. Szacuje się, że w Tłusty Czwartek Polacy zjadają ich nawet 100 milionów (co daje średnio liczbę 2,5 pączka na osobę. Choć są kaloryczne, ciężkostrawne
i zawierają dużo węglowodanów i tłuszczu, to jednorazowe spożycie dużej ilości nie jest tak szkodliwe, jak ich regularne jedzenie. Może rozwiązaniem kulinarnych dylematów są właśnie pączki domowej roboty? Warto to sprawdzić. W końcu taki dzień, jak Tłusty Czwartek, zdarza się tylko raz
w roku.
Piśmiennictwo:
1. N. Główka, Tłusty czwartek i odwieczne pytanie ile pączków można zjeść?, [w:] https://skylark.up.poznan.pl/, [data wejścia: 22.02.2022].
2. W Tłusty Czwartek o pączkach okiem naukowców PAN [w:] https://informacje.pan.pl/ [data wejścia: 22.02.2022].
3. P. Antoniewski, Krótka historia pączków, Kurier Historyczny [data wejścia: 22.02.2022].