Surdologopedia nie jest powszechnie znaną dziedziną logopedii. To wąska dyscyplina logopedii specjalnej, której pacjentami są osoby z zaburzeniami słuchu. Bez pomocy surdologopedy trudno jednak wyobrazić sobie prawidłową diagnozę rozwoju mowy, czy skuteczną rehabilitację w przypadku uszkodzeń słuchu. Dlaczego surdologopedia jest ważna i co warto o niej wiedzieć?

Termin „surdologopedia” nie pochodzi z języka polskiego, ale z greckiego i łacińskiego. Surdus oznacza po łacinie „głuchy”, logos to grecki odpowiednik „słowa”, a paideia to inaczej „nauka” lub „wychowanie”. Wyłania się z tego obraz dyscypliny, która wspiera rozwój mowy osób z uszkodzonym słuchem. W Polsce o surdologopedii mówi się od XIX wieku. Czym surdologopedia różni się od logopedii i czym zajmuje się specjalista z zakresu surdologopedii – surdologopeda?

Surdologopedia a logopedia

Przeciętny człowiek dużo częściej ma szansę na spotkanie z logopedą niż surdologopedą. To dlatego, że logopedia jest ogólną nauką o biologicznych aspektach języka i zachowań z nim związanych. Częścią tej dziedziny jest badanie mowy
i jej zaburzeń. Od końca XX wieku logopedia jest traktowana jako oddzielna nauka, mimo powiązań z innymi dziedzinami naukowymi i medycznymi. Na podobnej zasadzie surdologopedia zajmuje się zaburzeniami mowy, ale powstałymi w wyniku wad słuchu. Zajmuje się także treningami słuchowymi, by nauczyć pacjenta efektywnie używać dedykowanej mu protezy słuchowej. Surdologopeda, podobnie jak logopeda, korzysta jednak z zasobów innych dziedzin: m.in. audiologii, otolaryngologii, fonetyki i foniatrii. Szczególnie ważna w procesie diagnozy i rehabilitacji jest wiedza z dziedziny surdopedagogiki i surdopsychologii. Dlatego surdologopedia jest oddzielną specjalizacją. Co składa się na codzienną pracę surdologopedy?

Diagnoza surdologopedyczna

Diagnoza surdologopedyczna to proces określenia stopnia zaburzenia mowy u osoby z uszkodzonym słuchem. Nie tylko określa stan rozwoju mowy przy uszkodzeniu słuchu, ale również poziom zniekształcenia języka mówionego. To proces, który zaczyna się od rozpoznania danego problemu u pacjenta. Najczęściej dzieje się to poprzez wywiad
z pacjentem, obserwację i złożone badanie mowy. Surdologopeda musi zbadać stan narządów artykulacyjnych i ich ułożenie, poziom rozumienia mowy ze słuchu, pamięć słuchową i wiele innych aspektów. W oparciu o przeprowadzone badania stawiana jest diagnoza, której poprawność musi zweryfikować zalecona terapia. Podstawowym kryterium diagnostycznym danego zaburzenia mowy w tym przypadku jest okres powstania uszkodzenia słuchu. Najwcześniejszym z nich jest okres prelingwalny, czyli czas przed nauką mowy – od urodzenia do 2-3 roku życia. Następnie mamy okres interlingwalny – od 3 do 5 roku życia. W tym czasie dziecko jest w stanie częściowo opanować mowę, ale ten proces nie jest jeszcze zakończony. Ostatnim etapem jest okres postlingwalny, czyli po 5 roku życia. Wtedy mówimy o pełnym opanowaniu mowy.

Terapia surdologopedyczna

Terapia surdologopedyczna jest efektem diagnozy postawionej przez surdologopedę. Składają się na nią przede wszystkim indywidualnie dobrane techniki logopedyczne. W efekcie uzyskuje się większą płynność mowy, sprawniejsze rozpoznawanie słów i słyszanych dźwięków. W zależności od stopnia uszkodzenia słuchu, nacisk będzie położony
w innych miejscach. Inaczej będzie wyglądać praca po wszczepieniu implantu pacjentowi, a inaczej – przy lżejszych uszkodzeniach słuchu. W surdologopedii wypracowano do tej pory wiele technik wspierających kształcenie językowe, lecz nie istnieje jedna metoda, która byłaby skuteczna dla większości przypadków. Największym wyzwaniem pozostaje terapia surdologopedyczna w przypadku osób niesłyszących, ze względu na duże zróżnicowanie poziomów uszkodzenia słuchu. Dopiero po jakimś czasie pracy terapeutycznej, możliwe jest potwierdzenie lub zaprzeczenie postawionej diagnozie. Ważna jest systematyczna praca oraz dostęp do odpowiedniego specjalisty.

Podsumowanie

Surdologopeda należy do szczególnie wyspecjalizowanych logopedów. Zajmuje się diagnozą mowy u osób
z uszkodzonym słuchem oraz zleca indywidualnie dobraną terapię. W przypadku dzieci, kluczowe są pierwsze lata życia, w których następuje opanowanie mowy. Szybka interwencja w sytuacji obserwowanych problemów ze słuchem, dobór odpowiedniego sprzętu terapeutycznego oraz praca wykonana przez pacjenta i jego otoczenia to klucze do udanej terapii i poprawy jakości życia osób z uszkodzeniem słuchu.

Piśmiennictwo

1. S. Grabias, Logopedia – nauka o biologicznych uwarunkowaniach języka i zachowaniach językowych, [w:] https://publisherspanel.com/api/files/view/41431.pdf, s. 10-34 [data wejścia: 28.02.2022].
2. K. Plutecka, Nurty rozwojowe w polskiej surdologopedii, „Logopedia”, nr 46, 2017, s. 94-103.
3. E. Muzyka-Furtak, Wykorzystanie metody gniazd słowotwórczych w terapii surdologopedycznej, „Logopedia”, nr 46, 2017, s. 158-172.
4. I. Sochacka, Wybrane aspekty diagnozy surdologopedycznej dziecka z niedosłuchem przewodzeniowym, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika”, nr 14, 2017, s. 251-263.

Dziękujemy surdologopedzie, Ewelinie Urnie-Bzdędze z Centrum Zdrowia AGVITA w Poznaniu za konsultację merytoryczną tekstu.