Wady słuchu to nie tylko częściowa lub całkowita niezdolność do słyszenia dźwięków. Do wad słuchu zaliczają się także trudności z przetwarzaniem słuchowym, czyli nieumiejętność prawidłowej interpretacji wychwytywanych przez ucho dźwięków. Co obecnie wiemy o niedosłuchu centralnym?

Niedosłuch centralny lub centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego (ang. CAPD – Central Auditory Processing Disorders), to zespół objawów, w wyniku których docieranie bodźców do ośrodkowej części układu słuchowego nie przebiega prawidłowo. Trudność z przetwarzaniem może wystąpić na dowolnym etapie. Efektem jest trudność ze zrozumieniem dźwięków płynących z otoczenia, szczególnie mowy. Co ważne, zaburzeniom nie towarzyszy uraz mechaniczny narządów słuchu. Dlatego szczególnie ważne jest wczesne przeciwdziałanie jego skutkom.

Przyczyny występowania CAPD

Zaburzenia mogą wynikać z uszkodzeń z obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Główną przyczyną CAPD jest brak połączenia między narządem słuchu a mózgiem, odpowiedzialnym za interpretację zbieranych przez ucho bodźców. Przyczyny zaburzeń można podzielić na trzy grupy: nabyte, wtórne i rozwojowe. Rozwojowa postać będzie towarzyszyć dziecku aż do dorosłości – diagnozuje się ją m.in. w sytuacji, w której nie stwierdzono jednoznacznej przyczyny zaburzenia słuchu, a czułość słyszenia jest prawidłowa.

O nabytej postaci mówimy, kiedy CAPD jest skutkiem procesów z okresu okołoporodowego. Może być skutkiem: przedwczesnego urodzenia, wylewów, uszkodzeń, niedotlenienia, podwyższonego poziomu bilirubiny, chorób okresu płodowego, np. infekcji, toksoplazmozy, czy cytomegalii. Wtórne zaburzenia przetwarzania słuchowego to najczęściej skutek tzw. niedosłuchów przewodzeniowych.

Rodzaje zaburzeń przetwarzania słuchowego

Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego występują w różnym natężeniu i na innych etapach przetwarzania dźwięku. Przeprowadzenie specjalistycznych badań, takich jak testów mowy filtrowanej, testów mowy w szumie, testów dychotycznych – czyli testów pozwalających wykryć rozdzielność słyszenia w każdym uchu (uwagi selektywnej), pozwalają odkryć profil określonego pacjenta. Najczęściej pacjenci mają problem ze słyszeniem na poziomie fonologicznym – rozpoznawaniem głosek. Powoduje to trudności w wymowie, opanowaniu czytania oraz pisania.

Zaburzenia drugiej grupy pacjentów to głównie trudność z uwagą słuchową i selekcją dźwięków w warunkach hałasu. Objawiają się impulsywnością, zaburzeniami koncentracji, trudnościami z odczytaniem mowy oraz upośledzeniem krótkotrwałej pamięci słuchowej. Ostatnią grupą są osoby z zaburzeniami integracji słuchowo-wzrokowej. Tu głównym wyzwaniem są problemy z prozodią ( brzmieniowe właściwości mowy),a u niektórych – opanowanie czytania i pisania.

Częstość występowania

W Polsce częstość występowania centralnych zaburzeń przetwarzania słuchowego jest różna,
w zależności od określanej populacji. Badania z 2008 roku, wydane w opracowaniu pod nazwą Badania przesiewowe głosu i słuchu u dzieci w wieku 7 lat z terenów wiejskich i małych miast województw Polski wschodniej wykazało, że odsetek dzieci z CAPD waha się od 2 od 3%, w grupie dzieci i młodzieży w wieku 7-14 lat wynosi już 5-7%, a w grupie dorosłych dochodzi nawet do 20%. Wczesne, regularne badania pozwolą uzyskać dokładniejsze statystyki, a w przypadku osób ze zdiagnozowanym CAPD – zaproponować im skuteczną terapię i leczenie.

Metody terapii

Podstawą dowolnej terapii zaburzeń przetwarzania słuchowego jest diagnoza funkcjonalna, która określa zarówno mocne, jak i słabe strony. Zalecane jest, aby w tym procesie uczestniczyli audiolog, logopeda oraz psycholog. W terapii osób, które mają fonologiczne zaburzenia przetwarzania, stosuje się ćwiczenia z różnicowania długości głosek, rozdzielczości czasowej, różnicowania wysokości dźwięków, a także z zakresu analizy i syntezy słuchowej. W przypadku zaburzeń uwagi słuchowej i słyszenia w hałasie, nacisk kładzie się na ćwiczenia koncentracji uwagi, krótkotrwałej pamięci słuchowej, ćwiczenia na wykrywanie i dyskryminację sygnałów akustycznych oraz ćwiczenia rozumienia mowy w hałasie.

W przypadku zaburzeń integracji słuchowo – wzrokowej, stosowane są ćwiczenia prozodyczne mowy, terapia integracji sensorycznej lub bilateralnej, a także ćwiczenia z integracji i separacji usznej. Do znanych, stosowanych metod terapeutycznych zaliczają się: terapia słuchowa wg Tomatisa, indywidualna stymulacja słuchu K. Johansena, Auricula TM, modyfikacje środowiskowe, itp. Nie istnieje złoty standard terapeutyczny, a każde oddziaływanie terapeutyczne oraz jego długość należy jednak najpierw dopasować do profilu pacjenta.

Podsumowanie

Niedosłuch centralny nie jest stanem nieodwracalnym. Dzięki właściwej diagnozie, znajomości swoich mocnych i słabych stron, a także odpowiednio dobranym ćwiczeniom, uzyskanie poprawy jest możliwe. Temat niedosłuchu centralnego jest jednak ciągle zgłębiany, a przyszłość może przynieść wiele rozstrzygnięć i rozwiązań na tym polu.

Piśmiennictwo:

1. K. Rychetsky, Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego, Fundacja Incorpore, Warszawa
2. J. Skibska (red.), Dziecko z wadą słuchu oraz Centralnymi Zaburzeniami Przetwarzania Słuchowego – wybrane problemy, wyd. Libron, Kraków 2014