Głos to nasze codzienne narzędzie porozumiewania się. Dla wielu zawodów, takich jak nauczyciele, lektorzy, trenerzy, szkoleniowcy, dziennikarze, wokaliści, aktorzy, mówcy czy osoby pracujące w mediach, to także narzędzie pracy. Niedostateczna wiedza o higienie naszych strun głosowych doprowadza do przeciążeń, stanów zapalnych, a nawet chorób przewlekłych. Przedstawiamy 6 nawyków, które wzmocnią głos w codziennych zmaganiach.
Ludzki głos, żeby prawidłowo funkcjonować, musi mieć optymalne warunki w swoim otoczeniu. Jest to trudne do osiągnięcia, zwłaszcza w ogrzewanych lub klimatyzowanych pomieszczeniach. Niska wilgotność takich pomieszczeń, znacznie poniżej zalecanych 60-70 procent oraz temperatura przekraczająca pokojową (zalecana temperatura to od 18 do 21 stopni Celsjusza) to warunki niesprzyjające dla pracy głosem. Na szczęście, wprowadzenie kilku dobrych nawyków może zapobiec zbędnym przeciążeniom. Co możemy zrobić dla higieny swojego głosu?
Nawilżanie błon śluzowych
Podstawowym nawykiem osób pracujących głosem powinno być częste nawilżanie błon śluzowych. Nie bez powodu częstym atrybutem mówców jest szklanka wody. Najlepszą odmianą jest zwykła, niegazowana woda w temperaturze pokojowej. Dla komfortu strun głosowych, zaleca się picie od 6 do 8 szklanek dziennie. Innymi produktami chroniącymi głos są: kisiel, jabłka, zupy (rosół), banany, jabłka. Z produktów leczniczych pomocne mogą być tabletki do ssania pochodzenia ziołowego i syrop prawoślazowy. Pomocne mogą okazać się inhalacje.
Istnieje grupa produktów, która negatywnie wpływają na jakość głosu. Przed publicznymi występami nie jest zalecane spożywanie nabiału i cukru (ze względu na wytwarzanie dużych ilości śluzu), miodu (z podobnych względów), cytrusów (podrażniają gardło), krakersów, paluszków, a także używek (alkohol, papierosy, czarna kawa, zielona i czarna herbata).
Ryzykowne może się okazać również spożywanie bardzo zimnych lub gorących pokarmów i napojów. Mogą one szkodzić nie tylko śluzówce gardła, ale również krtani. Co ciekawe, wysuszaniu błon śluzowych sprzyjają również niektóre płyny do płukania jamy ustnej oraz popularne leki na przeziębienie i grypę.
Innym sposobem jest podtrzymywanie wilgotności w pomieszczeniach, szczególnie latem lub zimą. Jest to możliwe na przykład przy pomocy specjalnych nawilżaczy. Zachowanie stałego poziomu wilgotności we wnętrzach (około 30% wilgotności względnej), w których spędzamy więcej niż dwie godziny, zapobiega wysuszaniu błon śluzowych.
Przerwy w używaniu głosu
Choć nie zawsze jest to możliwe, częste przerwy pomagają oszczędzać głos. Zalecana częstotliwość przerw to jedna przerwa na każde 3 godziny pracy głosem. Warto pamiętać o niekumulowaniu godzin pracy – regeneracja po wysiłku głosowym trwa przez to dłużej.
Nie wolno też zapominać o odpowiednim przygotowaniu głosu po dłuższej przerwie, zwłaszcza spowodowanej chorobą lub świadomym ograniczeniem aktywności głosowej. Taka przerwa wymusza zmianę sposobu mówienia na mniej wymagający. Powrót do częstszej pracy głosem bez wcześniejszych ćwiczeń może być szokiem dla organizmu.
Przebywanie na świeżym powietrzu
Spędzanie czasu na świeżym powietrzu wpływa dobrze na nasz głos z kilku powodów.
Po pierwsze, aktywność fizyczna sprzyja rozwojowi kondycji, niezbędnej do długiej pracy głosem. Szczególnie ważna jest wytrzymałość mięśni, które wspierają prawidłową postawę ciała. Używanie głosu wymaga sporej dawki energii i wymaga wykorzystania całego ciała, nie tylko aparatu głosowego.
Po drugie, wentylacja ogranicza naszą ekspozycję na kurz i pyły wewnątrz pomieszczenia. Podobny efekt można uzyskać dzięki częstemu wietrzeniu wnętrz. Zalecana jest ostrożność w używaniu głosu (śpiew, mowa) na zimnym powietrzu – jest to duże obciążenie dla strun głosowych.
Higiena wypowiedzi
Struny głosowe nie lubią skrajności, dlatego ważne jest dbanie o higienę wypowiedzi. Mówienie przez dłuższy czas podniesionym lub wysokim głosem, w tym mówienie wysiłkowe, chrząkanie, wtrącenia lub wymuszona chrypka niekorzystnie odbijają się na jakości naszej mowy.
Głosowi może też szkodzić zbyt monotonny sposób mówienia. Przy mówieniu ważne jest rozluźnienie okolic żuchwy i tułowia (unikanie mówienia “przez zęby”), aby można było nimi swobodnie operować.
Znajomość technik oddychania
Umiejętność operowania oddechem to podstawa przy nauce emisji głosu. Donośnemu mówieniu sprzyja wykorzystanie przepony. Właściwie dobrany tor oddechowy dzieli się na trzy podstawowe:
- żebrowo-obojczykowy (piersiowy),
- przeponowo-żebrowy (brzuszno – piersiowy),
- mieszany.
Niestety, zbyt często wykorzystywany jest pierwszy wariant oddechu, który nie angażuje przepony, powodując przesilenie głosu. Tymczasem do pracy z głosem rekomendowany jest typ brzuszno-piersiowy. Dzięki temu uzyskujemy pogłębienie oddechu i odpowiednie, naturalne nagłośnienie.
W Internecie i literaturze specjalistycznej można znaleźć wiele ćwiczeń na doskonalenie techniki oddychania. W razie wątpliwości, można udać się do specjalisty z zakresu emisji głosu. Przy ocenie warunków głosowych oraz techniki oddychania, pomocna może się okazać wizyta u foniatry.
Rozgrzewanie głosu
Nieodłącznym elementem pracy z głosem są ćwiczenia, które umożliwiają jego rozgrzanie. Tu również istnieje szereg ćwiczeń na konkretne dźwięki. Ich efektywność zależy od doświadczenia i regularności ćwiczeń.
O rozgrzewaniu głosu należy pamiętać przed każdym wysiłkiem głosowym – niezależnie od długości. Dla uzyskania lepszego efektu, dobrze jest skorzystać z indywidualnej konsultacji u specjalisty lub dedykowanego szkolenia.
Centrum Zdrowia AGVITA zaprasza na 2-dniowe warsztaty pracy z głosem w październiku 2021 r.. Prowadzącą będzie Aneta Łastik – pedagog i wokalistka, znaną z przejmujących interpretacji utworów Bułata Okudżawy. To doskonała okazja do skorzystania z porady specjalisty i poznania nowych sposobów używania swojego głosu w codziennej pracy. Na warsztaty zapraszamy szczególnie: dziennikarzy, aktorów, mówców, wokalistów, nauczycieli oraz wszystkich tych, dla których głos jest niezwykle cennym narzędziem.
